Witamina D i jej znaczenie dla organizmu człowieka
Witaminę D kojarzymy z jej oddziaływaniem na gospodarkę wapniową. Warto jednak zauważyć, że jej dobroczynne działanie na nasz organizm jest dużo szersze.
Metabolizm witaminy D
Witamina D została odkryta przez amerykańskiego biochemika Elmera McColluma w 1922r. i jest grupą kilku związków chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach. Należy do nich m.in. najbardziej znana nam forma czyli witamina D3 (cholekalcyferol). Powstaje pod wpływem promieni słonecznych z 7-dehydrocholesterolu, który znajduje się w skórze. Przyswajamy ją również z pokarmu w postaci witaminy D2 (ergokalcyferolu) lub w postaci D3. Obie formy są przekształcone w wątrobie i nerkach do aktywnego biologicznie kalcytriolu (aktywna forma witaminy D3). W organizmie człowieka stężenie witaminy D jest regulowane na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Zatem nie jest możliwe jej przedawkowanie,
a synteza zachodzi wg potrzeb organizmu. Odnosi się to jednak do sytuacji jej naturalnej produkcji z promieni UVB i nie można tego samego powiedzieć w przypadku stosowania suplementów tej witaminy.
Wpływ i znaczenie witaminy D na układ kostny
90% tkanki kostnej stanowią wapń i fosfor. Dlatego dieta dzieci i młodzieży powinna obfitować w pokarmy bogate w te makroelementy by prawidłowo budować masę kostną młodego człowieka. Warunkiem prawidłowej mineralizacji kości jest odpowiedni poziom witaminy D w organizmie. Pełni ona funkcję metaboliczną w tkance kostnej, zapewnia prawidłowy stosunek wapnia i fosforu, a tym samym pozwala zachować równowagę między procesami rozpadu jak i tworzenia kości. U dorosłych jej niedobór może być przyczyną zwiększonego ryzyka złamań kości.
Wpływ i znaczenie witaminy D na układ oddechowy
Witamina D wpływa na odpowiedź systemu odpornościowego naszego organizmu poprzez pośredni udział w wytwarzaniu naturalnych antybiotyków katelicydyny oraz defensyny, które posiadają miejsca wiązania z receptorem witaminy D.
Witamina D wpływa również regulująco na funkcję limfocytów T odpowiadających za odporność organizmu. Badania pokazują zależność między niedoborem witaminy D, a wzrostem zapadalności na infekcje dróg oddechowych czy grypy. Istotne znaczenie witaminy D przypisuje się również w przypadku mukowiscydozy.
Witamina D i jej wpływ na układ pokarmowy
Choroby przewodu pokarmowego, jak nieswoiste zapalenie jelit, choroby wątroby, trzustki są przyczyną zaburzonego wchłaniania składników odżywczych, a tym samym witamin prowadząc do ich niedoborów, w tym witaminy D. Konsekwencją takiego stanu jest zaburzona gospodarka wapniowa oraz mineralizacji kości.
Niedobór witaminy D towarzyszy również osobom z nadwagą czy otyłością. 85% dzieci w wieku 2-17 lat przy rozpoznaniu cukrzycy typu I miało niedobór witaminy D. Prawidłowe stężenie witaminy D we krwi negatywnie koreluje z występowaniem insulinooporności i cukrzycy typu II (niższe poziomy glukozy i inuliny, niski wskaźnik HOMA-IR).
Znaczenie witaminy D dla serca
Receptor dla witaminy D znajduje się również w komórkach śródbłonka oraz mięśni gładkich naczyń krwionośnych serca. Prawidłowy poziom witaminy D ma znaczenie w profilaktyce nadciśnienia tętniczego, udarów niedokrwiennych oraz nagłych zgonów sercowych. Witamina D ma również wpływ na układ krzepnięcia i działa przeciwkrzepliwie, zmniejszając prawdopodobieństwo wystąpienia zakrzepicy żył głębokich.
Szerokie spektrum działania witaminy D
Istotne znaczenie ma również aktywność immunomodulacyjna witaminy D czyli jej hamujący wpływ na występowanie chorób autoimmunizacyjnych, jak nieswoiste zapalenie jelit, cukrzyca typu I, stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów. Ma to również przełożenie na choroby dermatologiczne o podłożu autoimmunologicznym.
Witamina D wykazuje również hamujące działanie na proliferację komórek nowotworowych (badania nad nowotworem okrężnicy, piersi, głowy, szyi, przełyku, jajników, pęcherza moczowego, płuc).
Stężenie witaminy D w surowicy
By zbadać poziom witaminy D należy określić stężenie metabolitu 25(OH) D3.
Optymalne stężenie 25(OH)D3 to 30-99ng/ml, poziom niewystarczający 20-29ng/ml, niedobór poniżej 20ng/ml.
Źródła witaminy D w diecie:
- tłuste ryby morskie
- drożdże
- jaja
- grzyby
Jednak w okresie jesienno-zimowym kiedy ekspozycja na słońce nie jest wystarczająca w diecie będzie trudni zbilansować zapotrzebowanie na tę witaminę. Dlatego, obecnie w okresie jesienno-zimowym (w uzasadnionych przypadkach cały rok) zalecana jest następująca suplementacja:
Niemowlęta – 400-600IU
Dzieci do 10 r.ż. – 600-1000IU
Młodzież od 10 do 18 r.ż. oraz dorośli – 800-2000IU.
Podstawa suplementacji jest zbadanie poziomu witaminy D w surowicy krwi, gdyż w przypadku niedoboru lekarz zaleca odpowiednio większą dawkę w stosunku do zaleceń. Osoby cierpiące na nadwagę, otyłość, choroby z zaburzeniami wchłaniania wykazują dużo większe zapotrzebowanie na tę witaminę.